JOAQUIN RODRIGO

[Belfer54]

Miłośnikom muzyki poważnej hiszpański kompozytor JOAQUIN RODRIGO (można uznać, że jest to właściwe muzyka klasyczna) kojarzy się głównie z jego wielkim dziełem Concierto de Aranjuez na gitarę i orkiestrę, które skomponował w 1940 roku. Dzieło Rodrigo przyjęte zostało z szalonym aplauzem. Komponując Concierto kompozytor pozostał wierny klasycznej trójczęściowej formie. Trzeba dodać, że w muzyce XX wieku dominowali głównie kompozytorzy muzyki dwunastotonowej i awangardziści.

Chciałbym przybliżyć Wam Koleżanki i Koledzy sylwetkę tego wielkiego kompozytora. Poniżej krótki rys biograficzny.

Jednocześnie zapraszam do wymiany zdań na temat twórczości Joaquino Rodrigo.

Joaquín Rodrigo Vidre urodził się w niedużym mieście Sagunto, w prowincji Walencja na śródziemnomorskim wybrzeżu Hiszpanii, 22 listopada 1901 r. (dzień św. Cecylii). Joaquin był najmłodszym z dziesięciorga dzieci Vicente Rodrigo Peiratsa, właściciela ziemskiego z Almenara (Castellón). Jego matką, drugą żoną Vicente Rodrigo, była Juana Vidre Ribelles.

W 1905 roku w Sagunto wystąpiła epidemia błonicy. Zmarło wówczas wiele dzieci, a Joaquín stał się praktycznie niewidomy.

Rodzina Rodrigo przeniosła się do Walencji, gdy Joaquín miał cztery lata. Tam rozpoczął naukę w college'u dla niewidomych dzieci. Szybko wykazał szczególne zainteresowanie literaturą i muzyką.

W Walencji rodzina Rodrigo często chodziła do teatru Apollo. Młodego Joaquína szczególnie pociągała muzyka towarzysząca przedstawieniom. Zaczął pobierać lekcje muzyki od nauczycieli w Konserwatorium w Walencji, chociaż formalnie się tam nie zapisał.

Jego nauczycielem harmonii i kompozycji był Francisco Antich, a muzycy Enrique Gomá i Eduardo López Chávarri, do których uczęszczał, również wywarli znaczący wpływ na jego edukację muzyczną.

Zatrudniony przez rodzinę Rodrigo do opieki nad Joaquínem Rafael Ibáñez dbał o jego rozwój w zakresie literatury. Przez kolejne lata był jego towarzyszem, sekretarzem i kopistą. „Rafael pożyczył mi oczy, których nie miałem” - mawiał kompozytor o przyjacielu, który czytał mu arcydzieła literatury hiszpańskiej, dzieła filozoficzne, eseje.  

Już na początku lat 20. Joaquín Rodrigo był znakomitym pianistą i studentem kompozycji, zaznajomionym z najważniejszymi współczesnymi trendami w sztuce.

Pierwsze kompozycje napisał w małych formach muzycznych, jednak jego pierwsze duże dzieło orkiestrowe pochodzi z 1924 roku. Jego opus 1, Dwa szkice na skrzypce i fortepian („La enamorada junto al surtidor” i „Pequeña ronda”), powstał w 1923 r. W tym samym roku skomponował także Suite para piano, Cançoneta na skrzypce i orkiestrę smyczkową oraz Ave Maria na głos i organy, którą po latach zaaranżował na chór bez akompaniamentu.

Pierwszy utwór na wielką orkiestrę, Juglares, prawykonany przez Valencia Symphony Orchestra pod dyrekcją Enrique Izquierdo w 1924 roku zdobył duże uznanie publiczności. To zachęciło Joaquín, aby wziąć udział w krajowym konkursie w 1925 roku ze znacznie ambitniejszym dziełem. Było nim „Cinco Piezas Infantiles”. Dzieło otrzymało wyróżnienie jury. Premierowe wykonania w Walencji i Paryżu odpowiednio w 1927 i 1929 roku stały się wielkim sukcesem.

W 1927 roku Joaquín przeniósł się do Francji. Studiował u swojego francuskiego mistrza Paula Dukasa w École Normale de Musique w Paryżu. Miał też świadomość, że Francja w tym okresie była ważnym ośrodkiem kulturalnym dla hiszpańskich pisarzy, malarzy i muzyków.

Wczesne, młodzieńcze dzieła Joaquína Rodrigo charakteryzują się delikatnym lirycznym stylem, śmiałymi barwami orkiestrowymi, a także fakturą przypominającym między innymi Ravela i Granadosa. Te i inne cechy zostałyby potwierdzone i rozwinięte przez lata studiów z Paulem Dukasem.

W Paryżu Rodrigo i Rafael Ibáñez zamieszkali w domu malarza z Walencji Francisco Povo. Przedstawił ich licznym artystom, muzykom i redaktorom. W klasie Paula Dukasa obok Joaquín Rodrigo studiowali także meksykański kompozytor Manuel Ponce i baskijski dyrygent Jesús Arámbarri, który później stał się wielkim interpretatorem dzieł Rodrigo.

W tym czasie, w Paryżu doszło do wydarzenia, które miało olbrzymie znaczenie w życiu Rodrigo. Było nim spotkanie Manuelem de Falla. Było ono początkiem trwałej przyjaźni między nimi.

W tych też latach miało miejsce najważniejsze wydarzenie w życiu Joaquína Rodrigo. Doszło do spotkania z turecką pianistką Victorią Kamhi, z którą ożenił się w 1933 roku. Jej wpływ na jego karierę był olbrzymi. Zaraz po ślubie z Rodrigo. Victoria porzuciła karierę zawodową, aby poświęcić się wyłącznie mężowi.

Jej znajomość kilku języków europejskich oraz różnych kultur europejskich sprawiły, że Victoria była idealnym towarzyszem Joaquína. Wiele lat później opublikowała obszerną autobiografię opowiadającą o swoim dzieciństwie, małżeństwie z Joaquínem i ich życiu.

W 1934 roku Rodrigo i jego żona osiedlili się w Walencji. Tam właśnie skomponował liczne pieśni, w tym słynny „Cántico de la esposa” do słów św. Jana od Krzyża. Również w Walencji, jego największe dotychczas dzieło, poemat symfoniczny „Per la flor del lliri blau” otrzymało nagrodę Círculo de Bellas Artes.

Dzięki wsparciu Manuela de Falla Rodrigo otrzymał stypendium Conde de Cartagena, które umożliwiło mu powrót z Victorią do Paryża. Joaquín zaczął intensywnie komponować. Wśród dzieł z tego okresu znajdziemy najważniejsze pieśni i utwory fortepianowe. 

W tym samym czasie kompozytor uczęszczał na zajęcia prowadzone przez Maurice'a-Emmanuela i André Pirro na Sorbonie. W międzyczasie uczęszczał również na zajęcia do swojego ostatniego nauczyciela Paula Dukasa. Dzięki studio w Paryżu zdobył solidne wykształcenie muzyczne. Miały one też silnie inspirujący wpływ na twórczoś Rodrigo.

Małżeństwo Rodrigo stali się też oficjalnymi recenzentami paryskiego pisma Le monde i walenckiej gazety Las provincias. Będąc z żoną w roli recenzentów na Festiwalu w Salzburgu Rodrigo skomponował wzruszający hołd pamięci Dukasa, „Sonada de Adiós”.

W 1936 roku Rodrigo uzyskał stypendium Conde de Cartagena, jednak wojna domowa w Hiszpanii pokrzyżowała plany Joaquín Rodrigo i jego żony na dalsze kształcenie i rozwój.

Następne trzy lata były prawdopodobnie najtrudniejsze w życiu Joaquína i Victorii. Ponieważ stypendium nie zostało ponownie odnowione oboje zmuszeni byli udzielać lekcji hiszpańskiego i muzyki w swoim pokoju w instytucie dla niewidomych we Freiburgu w Schwarzwaldzie, gdzie przyjęto ich jako „hiszpańskich uchodźców”. Joaquina fascynowały śpiewy ptaków, zajął się ich badaniem. Inspirowany pięknem otoczenia skomponował tam szereg piosenek, m.in. „Canción del cuclillo” do tekstu Victorii.

Wiosną 1938 r. Joaquín Rodrigo został zaproszony do prowadzenia kursów letnich na niedawno otwartym uniwersytecie w Santander. Dzięki temu małżeństwo Rodrigos odnowiło swoje kontakty z hiszpańskimi elitami kulturalnymi. Wśród nowych znajomych znaleźli się pisarze Gerardo Diego i Dámaso Alonso oraz krytyk Eugenio d'Ors.

W drodze powrotnej do Paryża państwo Rodrigos spotkali gitarzystę Regino Sainz de la Maza i Marques de Bolarque Joaquín. Wówczas to powstał pomysł napisania utworu „Concierto de Aranjuez”.

W czasie ostatniego roku pobytu w Paryżu Rodrigo dawał recitale fortepianowe, podejmował się rozmaitych orkiestracji, skomponował szereg piosenek rozrywkowych. Gdy w 1939 roku Joaquín otrzymał list od Manuela de Falla, w którym ten ostatni zaproponował stanowisko profesora muzyki na Uniwersytecie w Granadzie lub Sewilli, państwo Rodrigos postanowili wrócić do Hiszpanii, szczególnie że po wojnie domowej zapanował tam spokój. Wspomnieć należy, że Antonio Tovar zaproponował Rodrigo również stanowisko w dziale muzycznym Radia Nacional. Do kraju wrócili 1 września 1939 roku, czyli w dniu wybuchu II wojny Światowej.

Lata 40 były ważne w życiu kompozytora. Od powrotu do Hiszpanii był kierownikiem sekcji artystycznej ONCE, hiszpańskiej narodowej organizacji niewidomych. W 1940 roku został asesorem muzycznym Radia Nacional. W 1941 roku urodziła się jego córka Cecilia. W 1942 roku kompozytor otrzymał Narodową Nagrodę Muzyczną za „Concierto Heroico’ na fortepian i orkiestrę. W roku później rozpoczął pracę jako krytyk muzyczny dla gazet Pueblo, Marca i Madrid. W latach 1944 – 45 był dyrektorem muzycznym Radia Nacional, a od 1947 roku przez następne trzydzieści lat był profesorem muzyki Manuel de Falla na Uniwersytecie Complutense w Madrycie. Na obchody czterechsetnej rocznicy urodzin Cervantesa w 1948 roku, Rodrigo skomponował jedno ze swoich największych dzieł „Ausencias de Dulcinea”. W kwietniu tego samego roku dzieło zostało uhonorowane Nagrodą Cervantesa.

18 listopada 1951 r. Rodrigo został przyjęty w poczet stałych członków Real Academia de Bellas Artes de San Fernando. Na tę też okazję skomponował i wykonał, w czasie oficjalnej uroczystości „Cinco Sonatas de Castilla con Toccata a modo de Pregón”.

W 1953 roku kompozytor otrzymał Gran Cruz de Alfonso X el Sabio i został wybrany wiceprzewodniczącym Sekcji Hiszpańskiej Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. W następnym roku na prośbę gitarzysty Andrésa Segovii Rodrigo skomponował „Fantasía para un gentilhombre” na gitarę i orkiestrę, której prawykonanie odbyło się w 1955 roku w San Francisco, w obecności kompozytora.

Przez lata swojej twórczości Joaquín Rodrigo otrzymał wiele wyróżnień i nagród na całym świecie. W 1960 roku został mianowany Officier des Arts et des Lettres. W 1963 roku został mianowany przez rząd francuski członkiem Legii Honorowej. W 1964 roku  otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Salamance. W 1966 roku otrzymał Gran Cruz del Mérito Civil oraz Medalla de Oro al Mérito en el Trabajo.

Tu należy wspomnieć, że od 1963 r. do lutego 1964 r. kompozytor przebywał Puerto Rico, gdzie na Uniwersytecie Río Piedras uczył historii muzyki.

W latach 60 państwo Joaquína i Victorii Rodrigo cieszyli się też wielkim szczęściem rodzinnym. Było nim małżeństwo ich córki Cecylii ze skrzypkiem Agustína León Ary i narodziny ich dwóch wnuczek, Cecility i Patricii.

Kolejne lata obfitowały w liczne sukcesy zawodowe. Dzieła Joaquína Rodrigo wybrzmiewały na licznych koncertach, recitalach i festiwalach. Stał się jedną z najpopularniejszych postaci współczesnej muzyki klasycznej.

W 1970 roku kompozytor pojechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie w Hollywood odbyła premiera jego „Concierto Madrigal” na dwie gitary.

W 1982 roku Joaquín Rodrigo otrzymał tytuł doktora muzyki honoris causa na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, w 1988 roku na Universidad Politécnica de Valencia, w roku później Universidad de Alicante i Universidad Complutense de Madrid oraz University of Exeter.

 

W tym samym roku na zlecenie dwóch znanych brytyjskich solistów, Jamesa Galwaya i Juliana Lloyda Webbera, napisał koncerty: pastorał Concierto na flet i „Concierto como un divertimento” na wiolonczelę. W marcu 1986 Joaquín i Victoria wzięli udział w dwutygodniowym Festiwalu w Londynie poświęconego jego muzyce. Tam też odbyła się prapremiera jednego z ostatnich wielkich dzieł, „Pnp de San Francisco de Asis”, na chór i orkiestrę.

Lata 90 przyniosły kolejne sukcesy i nagrody. W 1991 roku Joaquín Rodrigo otrzymał Nagrodę Fundacji Guerrero. W tym samym roku otrzymał tytuł szlachecki z rąk króla Juana Carlosa I z tytułem „Marques de los jardines de Aranjuez”. W 1996 roku otrzymał Nagrodę Księcia Asturii „za niezwykły wkład w muzykę hiszpańską, której nadał nowy i uniwersalny wymiar”. W tym samym roku został odznaczony Medalla de Oro de Sagunto, Gran Cruz de la Orden Civil de Soldaridad Social i Estrella de Oro de la Comunidad de Madrid. W 1998 roku rząd francuski uhonorował go tytułem Commandeur des Arts et des Lettres. Również w tym samym roku otrzymał nagrodę Sociedad General de Autores de España, jako najwybitniejszy kompozytor muzyki klasycznej a następnie został odznaczony Medalem Honorowym Universidad Internacional w Santander. W 1999 roku otrzymał Złoty Medal Festiwalu w Granadzie.

Żona Rodrigo i nieodłączna towarzyszka jego życia Victoria zmarła 21 lipca 1997 r.

Joaquín Rodrigo zmarł dwa lata później, 6 lipca 1999 r., w swoim domu w Madrycie, otoczony rodziną. Doczesne szczątki Joaquína i Victorii spoczywają razem w rodzinnym panteonie na cmentarzu w Aranjuez.

Tekst powstał na podstawie informacji zaczerpniętych z oficjalnej strony poświęconej wielkiemu kompozytorowi:

https://www.joaquin-rodrigo.com/index.php/en/biografia/10-autor/biografia/15-biografia-larga

Edytowano 21 lutego 2022 przez Belfer54