Jacques Brel - bard, poeta, aktor, reżyser

[Belfer54]

O Brelu można pisać dużo. Był wyjątkowy, nie tylko jako: piosenkarz, kompozytor, aktor, reżyser. Był człowiekiem wrażliwym, o bogatym wnętrzu.

Pierwszy bliższy kontakt z Brelem miałem w 1985 roku. Wówczas to byłem w teatrze Ateneum na spektaklu „Brel” w reżyserii Emiliana Kamińskiego i Wojciecha Młynarskiego.

Wówczas też po raz pierwszy usłyszałem piosenki Brela w polskim przekładzie Wojciecha Młynarskiego wykonywane przez wielkich artystów polskiej sceny: Agnieszka Fatyga, Grażyna Strachota, Michał Bajor, Marian Opania i Emilian Kamiński.

Należy wspomnieć, że piosenki Brela, będące zarazem małymi opowieściami były tłumaczone wielokrotnie na język polski. W 1974 Jacek Kaczmarski napisał piosenkę Pijak, która jest swobodnym tłumaczeniem jednego z utworów Brela. Do najbardziej znanych i w mojej ocenie najlepszych tłumaczeń należą te, których dokonał Wojciech Młynarski. Przetłumaczył m.in. piosenki Burżuje, Piosenka starych kochanków i Amsterdam. Oczywiście śpiewał je też w czasie swoich występów.

W latach 80’ do najbardziej znanych artystów wykonujących piosenki Brela należał Michał Bajor (m.in. Flamandowie). Do piosenki Amsterdam nawiązuje piosenka Andrzeja Kołakowskiego Port Magadan.

Wiele piosenek przetłumaczył także Jerzy Menel (1952 – 2006) z Dariuszem Wasilewskim. Przetłumaczyli razem koncert-spektakl autorstwa Jacques’a Brela pt. „Jacques’a Brela miłość i śmierć”, który został wystawiony 1 lutego 2008 w Teatrze Polonia w Warszawie. Jednak jego premiera miała miejsce w czerwcu 2007 w Muzyczne Studio Polskiego Radia im. Agnieszki Osieckiej. Piosenki.

Poniżej chciałbym przybliżyć Koleżankom i Kolegom sylwetkę tego wspaniałego francuskiego artysty.

Jacques Romain Georges Brel urodził się 8 kwietnia 1929 w Schaerbeek – północne przedmieścia Brukseli. Pochodził z rodziny flamandzkiej, w której posługiwano się językiem francuskim. Część jego rodziny pochodzi z Zandvoorde, niedaleko Ypres. Jego ojciec pracował w firmie importowo-eksportowej Cominex, później został współdyrektorem firmy produkującej tekturę. Jacques i jego starszy brat Pierre dorastali w skromnym gospodarstwie domowym i uczęszczali do katolickiej szkoły podstawowej École Saint-Viateur, prowadzonej przez zakon.

W początkowych latach edukacji Brel świetnie sobie radził z czytaniem i pisaniem, jego utrapieniem była arytmetyka i język niderlandzki. Był, podobnie jak brat członkiem oddziału skautów. Czas wolny spędzał na letnich obozach, wyjeżdżał z rodzicami i bratem na wycieczki na wybrzeże Morza Północnego.

Brel zawsze był związany mocno z matką, zafascynowany jej hojnością i poczuciem humoru, które zresztą po niej odziedziczył.

We wrześniu 1941 roku rodzice zapisali Brela do Institut Saint-Louis przy rue du Marais w pobliżu ogrodu botanicznego w Brukseli.

Wiele przedmiotów sprawiało mu kłopot. Najlepiej radził sobie z historią i językiem francuskim. Wykazał się też talentem do pisania tekstów. Pisał opowiadania, wiersze i eseje.

W 1944 roku, w wieku 15 lat, Brel zaczął grać na gitarze. W następnym roku założył z przyjaciółmi własną grupę teatralną i zaczął pisać sztuki teatralne. Wiosną 1947 roku, na ostatnim roku studiów w Saint-Louis, Brel napisał opowiadanie zatytułowane „Frédéric” dla szkolnego magazynu Le Grand Feu („The Great Fire”).

Opublikowana pod pseudonimem historia opowiada o mężczyźnie na łożu śmierci, który zachęca wnuka do ucieczki, podczas gdy reszta rodziny organizuje jego pogrzeb. Pomimo talentu pisarskiego, Brel nie był dobrym uczniem i oblał wiele egzaminów.

Ponieważ kariera akademicka nie była mu pisana, 18-letni Brel w 1947 roku rozpoczął pracę w fabryce tektury swojego ojca. Jego praca w Vanneste and Brel była mało inspirująca rutynowa – polegała na ustalaniu cen i spotkaniach z klientami. W tym też okresie dołączył do firmowej drużyny piłkarskiej, jednak nie wykazywał poza tym zainteresowania działalnością społeczną i sprawami firmy, w której pracował.

Prawdopodobnie powodowany nudą i monotonią związaną z codzienną pracą biurową w firmie ojca dołączył do lokalnej katolickiej organizacji młodzieżowej La Franche Cordée (FC), której mottem było „Więcej jest w tobie”.

Oddając się działalności filantropijnej, grupa organizowała rekolekcje religijne, zbieranie funduszy oraz dostawy żywności i odzieży do domów dziecka i domów spokojnej starości. Brel z wielkim entuzjazmem wspierał te działania i mocno wierzył w misję FC. Jego rodzice byli zadowoleni z poświęcenia syna i zapewnili mu firmową furgonetkę i rodzinny samochód, aby wspierać jego działalność FC.

W czerwcu 1948 roku Brel zaciągnął się do służby wojskowej, odbył podstawowe szkolenie w Limburgu. Jako kapral służył w belgijskim lotnictwie stacjonującym w koszarach Groenveld w Zellik pod Brukselą.

Przez całą swoją służbę wojskową Brel nadal uczestniczył w spotkaniach FC. Podczas pracy w FC Brel poznał swoją przyszłą żonę, Thérèse Michielsen, znaną jej przyjaciołom jako „Miche”. W dniu 1 czerwca 1950 r. Jacques i Miche pobrali się w Laeken, na przedmieściach Brukseli. 6 grudnia 1951 roku jego żona urodziła swoją pierwszą córkę, Chantal.

W 1952 roku Brel zaczął pisać piosenki i wykonywać je na spotkaniach rodzinnych i podczas występów kabaretowych w Brukseli.

Rodzina nie podzielała zafascynowania Brela działalnością artystyczną. Raziły ich jego bardzo surowe, bezpośrednie teksty i sposób w jaki je wykonywał- gwałtowny i emocjonalny. Mimo tego w tym samym roku po raz pierwszy udało mu się wystąpić w lokalnej rozgłośni radiowej.

W styczniu 1953 roku Brel wystąpił w kabarecie La Rose Noire w Brukseli. W lutym podpisał kontrakt z Philips Records i nagrał swoją pierwszą płytę pod tytułem „Il Y A”, która ukazała się w marcu.

Łowca talentów i dyrektor artystyczny wytwórni płytowej, Jacques Canetti, zaproponował Brelowi przeprowadzenie się przeprowadzki do Paryża.

Pomimo sprzeciwów rodziny i dodatkowych obowiązków związanych z wychowywaniem drugiej córki, urodzonej 12 lipca, Brel opuścił Brukselę i jesienią 1953 r. wyjechał do Paryża.

W Paryżu ciężko pracował, aby rozpocząć karierę artystyczną. Zatrzymał się w hotelu Stevens. Aby opłacić czynsz udzielał lekcji gry na gitarze artyście tancerzowi Francesco Frediani. Występował kabarecie Les Trois Baudets Jacquesa Canettiego oraz w L’Échelle de Jacob.

W 1954 roku Brel wziął udział w konkursie muzycznym Grand Prix de la Chanson in Knokke-le-Zoute. Niestety zajął 27 miejsce na 28 uczestników. Jednym z pozytywnych rezultatów tego doświadczenia było to, że francuska gwiazda Juliette Gréco poprosiła o umożliwienie jej zaśpiewanie jednej z piosenek Brela „Le diable (Ça va)”, na koncercie w paryskiej Olympii.

W lipcu 1954 roku udało się Brel’owi po raz pierwszy wystąpić w hali Olympia. Następnie wyruszył w swoją pierwszą trasę koncertową po Francji. Pod koniec roku wytwórnia Philips wydała jego debiutancki album, składający się z dziewięciu utworów. Album zatytułowany Jacques Brel et ses Chansons nagrany został na 10-calowym LP.

W lutym 1955 roku Brel poznał Georgesa „Jojo” Pasquiera, który został najbliższym przyjacielem piosenkarza, jego menadżerem i osobistym szoferem.

W tym samym czasie Brel zaczął śpiewać z wieloma stowarzyszeniami chrześcijańskimi, które później nadały mu przydomek Abbé („opat”) Brel.

W marcu 1955 roku żona Brela i dzieci przeprowadzili się do Francji. Rodzina osiedliła się na przedmieściach Paryża, Montreuil-sous-Bois, przy rue du Moulin à vent.

W czerwcu Brel ponownie odbył tournée po Francji z programem Canettiego Les Filles de Papa , w którym wystąpili Françoise Dorin, Perrette Souplex i Suzanne Gabriello.

Od tego momentu kariera Brela nabrała tempa.

W marcu 1956 roku Brel występował w Afryce Północnej, Amsterdamie, Lozannie i całej Belgii. W lipcu, podczas wizyty w Grenoble, poznał François Raubera, pianistę grającego muzykę klasyczną, który został jego akompaniatorem w czasie kolejnych nagrań płytowych. Rauber był odpowiedzialny za aranżacje utworów Brela. We wrześniu Brel nagrał „Quand on n’a que l’amour” („When You Only Have Love”), który okazał się jego komercyjnym sukcesem. Piosenka została wydana w listopadzie na 7-calowym LP wydanym przez Philipsa. „Quand na n’a que l’amour”. Piosenka znalazła się na trzecim miejscu francuskiej listy przebojów.

W lutym 1957 Brel wystąpił w teatrze Alhambra z Maurice’em Chevalierem, Michelem Legrandem i tancerką baletową Zizi Jeanmaire. W kwietniu wydał swój drugi album studyjny „Quand on n’a que l’amour”, na którym znalazł się utwór tytułowy, który zdobył we Francji olbrzymią popularność.

W czerwcu Brel zdobył prestiżowe Grand Prix du Disque z Académie Charles Cros . We wrześniu pojawił się na rachunku w programie Discorama Au Palace d’Avignon z Raymond Devos, Pierre-Jean Vaillard i Les Trois Ménestrels. W listopadzie poznał Gérarda Jouannesta , innego utalentowanego pianistę, który towarzyszył piosenkarzowi podczas jego licznych tras koncertowych. Brel i Jouannest współpracowali także przy wielu przyszłych klasycznych piosenkach Brela, takich jak „Madeleine”, „La Chanson des vieux amants” („Pieśń starych kochanków”) i „Les Vieux” („Starzy ludzie”).

W lutym 1958 r. Żona Brela, Miche i ich dwoje dzieci, wrócili do Belgii, podczas gdy Brel wynajął pokój w pobliżu Place de Clichy w Paryżu – miejsce na pobyt w tych rzadkich przypadkach, kiedy nie był w trasie. W marcu i kwietniu nagrał swój trzeci album, Au Printemps („Na wiosnę”), który ukaże się jeszcze w tym samym roku. W maju, podczas pierwszej trasy koncertowej w Kanadzie, poznał Félixa Leclerca. 23 sierpnia w Belgii urodziła się jego trzecia córka, Isabelle. W listopadzie dał recital w Halles d’Arlon w Luksemburgu ze Stéphane’em Steemanem. W grudniu Brel wystąpił na gali Olympia w Paryżu. Pianista Gérard Jouannest i François Rauber dołączyli do Brela na scenie podczas tego występu. Niesamowicie emocjonalny występ Brela doprowadził do konfliktu między nim a jego rodziną.

W styczniu 1959 roku Brel podpisał nowy kontrakt nagraniowy z Philips Records. Przez cały rok odbywał tournee dając liczne koncerty. W lutym wystąpił na gali Bolivie w Solvay Casino w Couillet. W marcu wystąpił w Trois Baudets z Serge’em Gainsbourgiem. We wrześniu nagrał swój czwarty album „La Valse à Mille Temps” z François Rauberem i jego orkiestrą.

20 listopada zaśpiewał z Charlesem Aznavourem w Ancienne Belgique w Brukseli. W latach 50 zdobył imponującą rzeszę oddanych fanów w całej Francji. Był tak popularny, że został zaproszony na koncert na koniec roku w słynnym paryskim Bobino. Koncert okazał się ogromnym sukcesem. Podczas występów przestał akompaniować sobie na gitarze, aby całkowicie skoncentrować się na swoich coraz bardziej teatralnych i emocjonalnych wykonaniach wokalnych.

W styczniu 1960 roku nowy impresario Brela, Charles Marouani, zorganizował dla piosenkarza serię międzynarodowych tras koncertowych, które miały ukazać go całemu światu. Na początek pojechał do ówczesnego Związku Radzieckiego, na Bliski Wschód, do Kanady i Stanów Zjednoczonych. 19 października wystąpił w Shepheard’s Hotel w Kairze. Koncerty przyniosły mu międzynarodowe uznanie i popularność. Jego występy zapoczątkowały pierwsze amerykańskie wydanie nagrania Jacquesa Brela, „American Début”, wydanego przez Columbia Records. Była to kompilacja utworów wydanych wcześniej przez firmę Philips.

W styczniu 1961 roku Brel triumfalnie powrócił do Bobino. Do jego grupy koncertowej dołączył akordeonista Jean Corti.

Między 22 lutego a 12 kwietnia nagrał swój piąty album dla Philipsa, zatytułowany po prostu „nr 5”.

W marcu 1961 roku ponownie koncertował w Kanadzie. W Montrealu poznał francuską aktorkę i piosenkarkę Clairette Oddera w jej klubie przy rue Saint-Jacques. Od tego czasu zostali dobrymi przyjaciółmi. W maju Brel wystąpił w Kurhaus of Scheveningen w Hadze w Holandii.

W październiku 1961 roku w hali Olympia w Paryżu występował z licznymi gwiazdami. Ciekawostką jest, że przed jednym z koncertów z udziałem Brela Marlena Dietrich odwołała koncert w ostatniej chwili. Jego występy publiczność przyjmowała entuzjastycznie, a krytycy okrzyknęli go nową gwiazdą francuskiego sceny muzycznej.

W marcu 1962 roku Brel opuścił Philips Records i podpisał pięcioletni kontrakt z Barclay Records. Kontrakt miał zostać przedłużony w 1967 roku na kolejne sześć lat. Jego pierwszym albumem wydanym dla nowej wytwórni był album koncertowy „Enregistrement Public à l’Olympia 1961”, nagrany rok wcześniej.

6 marca nagrał swoją pierwszą piosenkę dla Barclay, „Le plat Pays” (The flat country). W drugim tygodniu marca nagrał pozostałe utwory na swój szósty album studyjny „Les Bourgeois” (The bourgeois). Oprócz utworu tytułowego i „Le plat Pays”, nowy album zawierał przyszłe klasyki Brela: „Madeleine”, „Les Biches” i „La Statue”. W październiku Brel założył własne wydawnictwo muzyczne Arlequin, które wkrótce zostało przemianowane na Éditions Musicales Pouchenel. Żona Brela, Miche, została dyrektorem firmy. W listopadzie nagrał single z utworami: „Les Bigotes”, „Quand Maman reviendra”, „Les Filles et les chiens” i „La Parlote”.

W kwietniu 1963 roku Brel ponownie wystąpił w Bobino w Paryżu, zaś w lipcu wystąpił w Casino w Knokke na piątym Coupe d’Europe de Tour de Chant. Podczas tych koncertów po raz pierwszy wykonał utwór „Mathilde”, który wkrótce stał się klasykiem. Triumfalnie wrócił także na kolejne koncerty w Olympia w Paryżu, występując z Isabelle Aubret.

Po raz kolejny jego występ okazał się olbrzymim sukcesem. Publiczność na stojąco przyjęła owacjami jego emocjonalne wykonanie utworu „Amsterdam”.

Rok 1964 był dla Brela rokiem osobistych tragedii. 8 stycznia zmarł jego ojciec Romain, na oskrzelowe zapalenie płuc. Zaledwie dwa miesiące później, 7 marca, zmarła również jego matka Elisabeth (nazywana Mouky).

W tym samym czasie otrzymał Złoty Medal Brukseli od Biura Informacji Turystycznej, nagrodę od Société d’Auteurs Belge / Belgische Auteurs Maatschappij oraz Grand Prix du Disque Akademii Francuskiej.

Mimo przeżytych tragedii rodzinnych realizował ustalony wcześniej kalendarz tras koncertowych.

Pod koniec roku wydał nowy album koncertowy, „Enregistrement Public à l’Olympia 1964”.

W tym samym roku odkrył nową pasję – lotnictwo. Po lekcjach latania u Paula Lepanse kupił mały samolot.

Rosła też jego popularność poza granicami Francji. Zdobył dużą liczbę fanów w Stanach Zjednoczonych. Amerykański poeta i piosenkarz Rod McKuen zaczął tłumaczyć piosenki Brela na język angielski, a Kingston Trio nagrało na swoim albumie „Time to Think” angielską wersję jego piosenki „Seasons in the Sun”, będącą transkrypcją utworu „Le Moribond”.

W 1965 roku Reprise Records udzieliło licencji Barclay Records na nagranie na amerykański rynek albumu zatytułowanego „Jacques Brel”.

25 marca Brel ponownie wystąpił w Kurhaus of Scheveningen w Holandii a w październiku zakończył udaną pięciotygodniową trasę koncertową po Związku Radzieckim.

6 listopada wrócił do Francji. Po powrocie nagrywał piosenki „Fernand”, „Les Désespérés” i „Ces gens-là” dla Barclay Records. 4 grudnia wystąpił w Carnegie Hall w Nowym Jorku. Jego występ spotkał się z dużym uznaniem publiczności i krytyków.

Brel czuł się coraz bardziej zmęczony swoim wyczerpującym harmonogramem koncertów. 1966 roku w kwietniu odbył kolejne tournée po Dżibuti, Madagaskarze, na wyspie Reunion i Mauritiusie. Podczas trasy koncertowej (w sierpniu), zdradził swoim muzykom swoją decyzję o zaprzestaniu koncertowania. W kolejnych publicznych wypowiedziach Brel stwierdził, że nie ma nic więcej do zaoferowania światu muzycznemu i chce poświęcić więcej czasu innym projektom.

W październiku 1966 roku dał serię koncertów pożegnalnych w paryskiej Olympii. Koncerty zgromadziły tysiące oddanych mu fanów, którzy chcieli zobaczyć ostatnie występy swojego idola. Ostatni koncert odbył się w paryskiej Olympii 1 listopada. Po niezwykle emocjonującym i oszałamiającym występie otrzymał owacje na stojąco, co spowodowało, że siedmiokrotnie powracał na scenę, aby pożegnać się z publicznością.

Następne sześć miesięcy Brel spędził na wcześniej zaplanowanych koncertach do czego był zobowiązany podpisanymi umowami. 15 listopada dał swój występ pożegnalny w Palais des Beaux-Arts w Brukseli. Następnie, e tym samym miesiącu wystąpił w Wielkiej Brytanii w Royal Albert Hall w Londynie.

Podczas ostatnich miesięcy jego światowej trasy koncertowej wielu jego bliskich przyjaciół, w tym Charles Aznavour prosiło, aby rozważył ponownie decyzję o rezygnacji ze śpiewania. Brel był, jednak nieugięty co do swojej decyzji. Jeszcze 4 grudnia 1966 roku wystąpił w Carnegie Hall w Nowym Jorku, gdzie dał świetny występ. W tym czasie kilka jego piosenek w angielskich wersjach znalazło się na listach przebojów, w tym „If You Go Away” Damity Jo (na podstawie „Ne me quitte pas”), „The Dove” Judy Collins (na podstawie „La Colombe”) oraz „Womens” Glenna Yarbrougha (na podstawie „Les Biches”).

W styczniu 1967 roku Brel zakończył nagrywanie piosenek na nowy album studyjny, „Jacques Brel 67”, który ukazał się w tym samym roku. Album zawierał takie utwory, jak: „Mon Enfance”, „Fils de …”, „Les bonbons 67” i „La Chanson des vieux amants”. Pod koniec stycznia 1967 roku ponownie pojawił się w Carnegie Hall, gdzie wystąpił po raz ostatni.

Podczas pobytu w Nowym Jorku, udał się do ANTA Washington Square Theatre, gdzie obejrzał „Man of La Mancha”, musical oparty na powieści Miguela de Cervantesa „Don Kichot”. Poruszony doświadczeniem wyniesionym ze spektaklu, zaczął planować produkcję musicalu w języku francuskim. Wiosną powrócił do Francji i 16 maja 1967 r. dał swój ostatni koncert w Roubaix w północnej Francji.

Po zakończeniu kariery scenicznej/koncertowej Brel skoncentrował się na filmie. W ostatniej dekadzie swojego życia nagrał tylko cztery kolejne albumy studyjne. We wrześniu 1968 roku nagrał piosenki na album „J’arrive”(I’m coming), który ukazał się w tym samym roku. Oprócz utworu tytułowego album zawierał takie utwory, jak „Vesoul”, „Je suis un soir d’été” i „Un Enfant”.

W październiku 1968 r. w Brukseli odbyła się premiera jego musicalu L’Homme de La Mancha (Człowiek z La Manchy), w którym Brel gra Don Kichota, a Dario Moreno gra Sancho Panza. Niestety Moreno umarł tragicznie zaledwie dziesięć dni przed premierą w Paryżu. Brel sam przetłumaczył książkę, reżyserował i zagrał główną rolę. To był jedyny raz, kiedy adaptował teksty innych pisarzy lub występował w musicalu scenicznym. Od 23 do 27 listopada Brel i jego koledzy z obsady nagrywali album studyjny „L’Homme de la Mancha”. Album zawiera jego klasyczne wykonanie „La Quête” (The Quest). Moreno został zastąpiony przez Roberta Manuela, a pierwszy występ w Théâtre des Champs-Élysées w Paryżu odbył się zgodnie z planem 11 grudnia 1968 r. Występ Brela spotkał się z uznaniem publiczności i krytyków. Po 150 przedstawieniach „L’Homme de La Mancha” spektakl zszedł z afisza. Po raz ostatni Brel zagrał w roli Don Kichota 17 maja 1969 r. Nigdy nie został zastąpiony.

W marcu 1970 roku Brel wystąpił publicznie (jednorazowy występ) w Salle Pleyel w Paryżu. Jego wystąpienie było niezwykłe, ponieważ nie śpiewał, jedynie recytował. W pierwszej części spektaklu recytował słynną opowieść Siergieja Prokofiewa „Piotruś i wilk”. W drugiej części opowiedział historię „Babara Słonia” Jeana de Brunhoffa.

W 1972 roku Brel podpisał specjalny 30-letni kontrakt z Barclay Records. Chociaż nie komponował już było nowych piosenek szefowie Barclay przekonali go, aby wrócił do studia. Za ich namową nagrał 11 najbardziej znanych utworów, które ukazały się wcześniej na płytach wydawanych przez Philips Records, w pierwszych latach jego kariery muzycznej. W rezultacie powstał album „Ne me quitte pas” (Don’t Leave me), który zawierał utwór tytułowy „Marieke”, „Les Flamandes”, „Quand on n’a que l’amour”, „Les Biches”, „Le Moribond”, „La Valse à mille temps” i „Je ne sais pas”.

Kariera filmowa

Swoją karierę filmową Brel rozpoczął w 1967 roku. Od 1967 do 1973 zagrał w 10 filmach:

„s Les risques du métier”, reżyseria André Cayatte w którym zagrali Emmanuelle Riva, Jacques Harden i Nadine Alari. Brel skomponował także ścieżkę dźwiękową do tego filmu z François Rauberem. Premiera, 21 grudnia 1967 roku. Krytycy filmowi chwalili występ Brela.

”La Bande à Bonnot”, wyreżyserowany przez Philippe’a Fourastié, z udziałem Annie Girardot i Bruno Cremera. Również do tego filmu Brel skomponował muzykę wraz z François Rauberem. Film został pokazany publiczności 30 października 1968 roku.

„Mon oncle Benjamin”, wyreżyserowany przez Édouarda Molinaro, z udziałem Claude’a Jade’a i Bernarda Bliera. Podobnie, jak wcześniej i do tego filmu skomponował muzykę. Premiera filmu odbyła się w dniu 28 listopada 1969 roku.

„Mont-Dragon”, wyreżyserowanym przez Jeana Valère’a, w którym zagrali François Prévost, Paul le Person i Catherine Rouvel. Film ukazał się 16 grudnia 1970 roku.

„Franz” (1970) . Był to pierwszy film, który wyreżyserował. Brel jest także współautorem scenariusza z Paulem Andréota. Jest też autorem ścieżki dźwiękowej, którą skomponował i nagrał z François Rauberem. W filmie zagrali Barbara, Danièle Evenou, Fernand Fabre, Serge Sauvions, Louis Navarre, Jacques Provins i François Cadet. Film ukazał się 2 lutego 1972 roku. Zdobył duże uznanie krytyków,

W tym samym roku zagrał w szóstym filmie „Les Assassins de l’ordre”, w reżyserii Marcela Carné, z udziałem Paola Pitagora, Catherine Rouvel i Charles Denner. Premiera – 7 maja 1971 roku.

“L’aventure, c’est l’aventure” (1972) w reżyserii Claude’a Leloucha. Premiera filmu 4 maja 1972 roku. Stał się on wielkim przebojem kasowym. Podczas kręcenia filmu na Karaibach, Brel poznał młodą aktorkę i tancerkę Maddly Bamy i zakochał się w niej. Spędził z nią ostatnie lata swojego życia.

W 1972 pojawił się w swoim ósmym filmie fabularnym „Le Bar de la fourche”, wyreżyserowanym przez Alaina Leventa, w którym zagrali Rosy Varte i Isabelle Huppert. Premiera film odbyła się 23 sierpnia 1972 roku.

„Le Far West”, rok 1973. Wystąpił nie tylko jako aktor, ale też jako reżyser. W filmie zagrali Gabriel Jabbour, Danielle Evenou i Arlette Lindon. Film ukazał się 15 maja 1973 roku.

„L’emmerdeur” – 1973. Był to ostatni film, w którym wystąpił Brel. Film wyreżyserował Édouarda Molinaro. Zagrali w nim Lino Ventura, Caroline Cellier i Jean-Pierre Darras. Jacques Brel i François Rauber byli autorami ścieżki dźwiękowej do filmu. Premiera odbyła się 20 września 1973 roku.

Ostatnie lata życia

Grób Jacquesa Brela w Atuonie

Na początku 1973 roku Brel wiedział, że jest chory. Przygotował testament, pozostawiając wszystko swojej żonie Miche. Wiosną nagrał nowy singiel „L’Enfance” (Childhood), z którego dochód przekazał La Fondation Perce Neige, stowarzyszeniu utworzonemu na rzecz dzieci niepełnosprawnych. Po ukończeniu swojego ostatniego filmu „L’emmerdeur” zabrał swoje córki w rejs. Następnie w listopadzie wyruszył w dwumiesięczny rejs po Atlantyku z pięcioma najbliższymi przyjaciółmi na statku szkoleniowym Le Korrig.

Ostatnie lata swojego życia poświęcił pasji, jaką było żeglarstwo. W dniu 28 lutego 1974 r. kupił 19-metrowy, 42-tonowy jacht Askoy II o stalowym kadłubie, zbudowany w Belgii w 1960 roku i zaczął planować trzyletnią podróż w celu opłynięcia świata. W lipcu 1974 roku wyruszył w światową podróż wraz z Maddly Bamy na pokładzie swojego nowego jachtu. W sierpniu, żeglując po Azorach, dowiedział się o śmierci swojego starego przyjaciela Jojo. Wrócił do Francji na pogrzeb przyjaciela. Pozostał do września, aby wziąć udział w ślubie i weselu swojej córki Chantal. W październiku po badaniach lekarskich na Wyspach Kanaryjskich, Brel dowiedział się, że ma mały guz w lewym płucu. W listopadzie został przewieziony do szpitala w Brukseli, gdzie przeszedł operację. Cierpiał na zaawansowane stadium raka płuc. Wiedząc, że jego dni są policzone, Brel wydał oświadczenie wskazujące, że chce umrzeć samotnie w spokoju.

W styczniu 1975 roku, po 27 dniach na morzu, jacht Askoy II zakotwiczył w zatoce Fort-de-France. Następnie od lutego do lipca Brel pływał po Indiach Zachodnich, przepłynął przez Kanał Panamski a w listopadzie Askoy II dotarł do zatoki Atuona na wyspie Hiva- Oa.  Po 59 dniach żeglugi Jacques i Maddly zdecydowali się zamieszkać na Askoy II u wybrzeży wyspy Hiva-Oa.

W 1976 roku Brel dwukrotnie był w Brukseli na badania lekarskie. Wbrew radom swoich lekarzy wrócił na wyspy Markizy, mając świadomość, że tropikalny klimat był szczególnie niekorzystny dla jego płuc. W czerwcu, po sprzedaży Askoya II, wynajął mały dom w Atuona na wyspie Hiva-Oa. W lipcu odnowił licencję pilota i pobierał zaawansowane lekcje latania u swojego przyjaciela Michela Gauthiera. Następnie kupił dwusilnikowy samolot, który nazwał Jojo na pamiątkę swojego nie żyjącego przyjaciela. Swoim samolotem podróżował, przewoził też żywność i inne towary dla mieszkańców sąsiednich wysp.

W 1977 roku Brel zdecydował się nagrać ostatni album. Pomimo tego, że ostatnie lata spędzał z dala od kontynentu, jego legenda żyła w Europie, a jego płyty wciąż sprzedawały się w milionach egzemplarzy każdego roku. W sierpniu Brel wrócił do Paryża i przeniósł się do małego hotelu. Rzucił palenie i mimo złego stanu zdrowia był entuzjastycznie nastawiony do ponownej współpracy ze swoimi starymi i wiernymi współpracownikami François Rauberem i Gérardem Jouannestem. We wrześniu i październiku Brel nagrał 12 z 17 nowych piosenek, które napisał na Markizach. W rezultacie nagrał ostatni album,”Les Marquises”, na którym ukazały się utwory: „Jaures”, „Vieillir”, „Le Bon Dieu”, „Orly”, „Voir un Ami pleurer”, „Jojo” i „Les Marquises”. Płyta ukazała się 17 listopada 1977 roku i została uznany za historyczne wydarzenie we Francji. Na prośbę Brela wydawnictwo Barclay nie prowadziło wielkiej kampanii promocyjnej albumu, a mimo to ponad milion fanów złożyło zamówienia z wyprzedzeniem. W dniu premiery albumu Jacques i Maddly wrócili do swojego domu na Markizach.

Od stycznia do czerwca 1978 roku Jacques i Maddly mieszkali w swoim domu nad zatoką Atuona na wyspie Hiva-Oa. W lipcu, gdy jego zdrowie zaczęło się pogarszać, Brel został przewieziony z powrotem do Francji i umieszczony w szpitalu w Neuilly-sur-Seine, gdzie lekarze odkryli guz nowotworowy. W szpitalu przebywał przez sześć tygodni, a resztę lata spędził na południu Francji. 7 października, w ciężkim stanie został przewieziony do szpitala Avicenne w Bobigny pod Paryżem. Zmarł na zator tętnicy płucnej o 4:10 rano 9 października 1978 roku w wieku 49 lat. 12 października jego ciało przewieziono z powrotem na Markizy, gdzie został pochowany na cmentarzu Calvary w Atuonie, na południowej stronie wyspy Hiva Oa w Polinezji Francuskiej – kilka metrów od grobu artysty Paula Gauguina. Jego żona Miche zmarła 31 marca 2020 r. w wieku 93 lat.

W 2017 roku postawiono w Brukseli pomnik pamięci Brela o nazwie „L’Envol”. Został zaprojektowany przez Toma Frantzena.

W dowód wdzięczności za skomponowanie przez Brela utworu „Vesoul” 8 września 2016 r. w holu teatru Edwige-Feuillère we francuskim Vesoul umieszczono posąg Brela wykonany z brązu przez rzeźbiarza Frédérica Lanoira.

Wdzięczne za słynną piosenkę „Vesoul”, miasto Vesoul złożyło hołd Jacques Brel, nadając jego imię uczelni znajdującej się w dzielnicy Montmarin.

[AudioTube]

Marku dziękuję za te informacje. Nie wiem, czy kiedykolwiek wchodzisz jeszcze na forum.

Gdy tylko dostanę nowe kolumny zabieram się za odsłuchy, na Qobuz widziałem sporo tytułów. Artyści od Piotra Skrzyneckiego/pod Baranami często umilają mi wieczory. Brel do nich dołączył.